Czekając na Boże Narodzenie 14: Radość

Wikipedia mówi, że radość to:

 stan emocjonalny, który wyraża w świadomości uczucie całkowitego spełnienia.

 Z kolei Joanna Kulmowa w swoim wierszu Co to jest radość?, twierdzi, że radość to chociażby:

„(...) Niebo, kiedy nagle w kałuży zaświeci.
Ciepły wiatr
niespodziany,
Co nam wybiega naprzeciw (...)”

Tomasz z Akwinu mówił, że jest pięć sposobów na radość, czyli walkę ze smutkiem. To tzw. pięć dróg radości:

1. Sprawić sobie jakąś przyjemność
2. Wypłakać się
3. Rozmowa z przyjacielem
4. Kontemplacja prawdy.
5. Kąpiel i sen

Wczorajsza III Niedziela Adwentu, kiedy to docelowo miał być opublikowany ten post nazywana bywa „niedzielą radości”.  Dominus enim prope est — Pan jest blisko. Radujemy się zbliżającymi świętami Bożego Narodzenia, radujemy się tym czasem, który się zbliża. Radość to coś wyjątkowego i coś, co zdecydowanie powinno moim zdaniem towarzyszyć Bożemu Narodzeniu, dlatego dzisiejsza mapa jest o radości.

Dla uproszczenia i nie zagęszczenia się nazw, zwłaszcza na Bałkanach wpadłem na pomysł by identyczne nazwy w kilku krajach czasem zaznaczyć kolorami. Myślę, że taka opcja się przyjmie, a tak skonstruowana legenda jest dosyć przystępna w odbiorze. Jeżeli chodzi o Bułgarię i Macedonię, tam radost to transkrypcja wyrazu zapisanego w cyrylicy na mapie. 

Z kolei by wyrównać liczbę map do daty porządkowej jednego z dni bieżącego tygodnia wyjdą dwie mapy. 

Dziękuję za zapoznanie się z dzisiejszą mapą i zapraszam na kolejne z cyklu Czekając na Boże Narodzenie na Jesiennych Czereśniach!

Oczekując na Boże Narodzenie 13: Cicha Noc

Cicha noc, Święta noc,

Niesie pokój ludziom wszem

A u żłóbka Matka Święta

Czuwa Sama uśmiechnięta

Nad Dzieciątka Snem

Nad Dzieciątka Snem...

Cicha Noc, jak już wczoraj wspomniałem to jedna z najbardziej znanych kolęd na świecie. Została wykonana po raz pierwszy podczas pasterki w 1818 r., czyli 199 lat temu (stan na 2017) w austriackim Oberndorf bei Salzburg. Autorem słów był ks. Joseph More, a melodię ułożył Franz Xaver Gruber. 

Dziś mojej mapce o wiele bliżej do mapy: jest legenda, jest odwzorowanie kartograficzne (Mercatora).  Ze względu na jej drobiazgowość zamieszczam imgura dla zainteresowanych. Oto i ona, dla całego świata.

Imgur: https://imgur.com/a/9Xndg

Prezentuję także zbliżenie na Europę, oto ono:

Zaznaczyłem na szaro Słowenię mimo posiadania nazwy Cichej Nocy w języku słoweńskim, jest to Sveta noč. Po prostu nie było jej gdzie umieścić na tej mapie.

To chyba jak dotąd moja najdokładniejsza mapa, a z pewnością pracochłonna. Za wszelkie uwagi i komentarze jak zwykle dziękuję z góry, a także zapraszam jutro na kolejną mapę z serii Czekając na Boże Narodzenie! na Jesiennych Czereśniach.

Oczekując na Boże Narodzenie 12: Kolęda

Wśród nocnej ciszy, głos się rozchodzi. Wstańcie, pasterze: Bóg się wam rodzi! — tymi oto słowami radośnie śpiewanymi za nieco ponad 9 dni względem dzisiejszego (15.12.) rozpoczną się w całej Polsce pasterki.

Cykl Czekając na Boże Narodzenie coraz bliżej końca, niesamowite, jak szybko ta połowa grudnia zleciała. Już jutro wszakże rozpoczną się nowenny przed Bożym Narodzeniem, o których kultywowaniu chociażby w Kolumbii pisałem już 8 grudnia, czy tzw. dni posadas w Meksyku (LINK). Dzisiaj w moim poście nie tylko mapa przedstawiająca jak w danych krajach mówi się na kolędę, ale też krótka historia kolęd. Serdecznie zapraszam!

Zacznę od mapy. Polska kolęda pochodzi od czeskiego kolada, a to z kolei wywodzi się z łaciny (calendae) [Zenon Klemensiewicz, Historia języka polskiego, PWN, Warszawa, 2002]. W dosłownym tłumaczeniu oznacza pierwszy dzień miesiąca. Ma to związek z jej historią, o której opowiem pod mapą. Są też inne koncepcje pochodzenia tego słowa, ale ta wydaje się najbardziej prawdopodobna.

Mini-wyzwanie dla Was: spróbujcie szybko przeczytać nazwę fińską ;) 

Jeszcze co do mapy, większość wersji zapisywałem z dużej litery, mimo poprawności zapisu w danym języku z małej, proszę się tym nie sugerować.

Przejdźmy teraz do krótkiej historii kolędy. Ma ona [nazwa] swoje źródła w rzymskich Kalendach styczniowych. Był to dla Rzymian szczególny pierwszy dzień, ponieważ od 1 stycznia 153 r. p.n.e. wtedy konsulowie rzymscy obejmowali swój urząd. Od 46 r. p.n.e. dekretem Juliusza Cezara 1 stycznia został oficjalnie ogłoszony jako początek roku administracyjnego. Z tej okazji składano sobie podarki czy śpiewano pieśni. 

Kolęda była więc w swoim pierwszym znaczeniu noworoczną pieśnią powitalną i pochwalną, przekazywała życzenia szczęścia czy pomyślności. W rozumieniu pieśni religijnej związanej z narodzinami Jezusa Chrystusa kolęda wykształciła się później. Początkowo twórcy kolęd czerpali z Ewangelii św. Mateusza i św. Łukasza. Później coraz częściej sięgała do źródeł pobożności ludowej.

Najstarsza polska kolęda pochodzi z 1424 r. i zaczyna się słowami Zdrowaś bądź, krolu anjelski. Wzrost popularności gatunku odnotowuje się na przełom XVII i XVIII wieku. Wówczas powstała jedna z najważniejszych polskich kolęd W żłobie leży. Do melodii poloneza koronacyjnego króla Władysława IV napisał ją prawdopodobnie Piotr Skarga. Z kolei inną popularną polską kolędę Bóg się rodzi do melodii w rytmie poloneza napisał Franciszek Karpiński. W 1843 r. ks. Michał Mioduszewski wydał Pastorałki i kolędy z melodiami czyli piosnki wesołe ludu w czasie świąt Bożego Narodzenia po domach śpiewane — będący zbiorem kolęd i pastorałek. 

Inne przykładowo wybrane polskie kolędy to Wśród nocnej ciszy, Dzisiaj w Betlejem, Przybieżeli do Betlejem czy Gdy się Chrystus rodzi. Jedna z najbardziej znanych na świecie kolęd, Cicha Noc została w XIX wieku ułożona przez austriackiego księdza Josepha More'a, a melodię ułożył Franz Xaver Gruber. Przetłumaczono ją na ponad 300 różnych języków i dialektów. 

Nazwę Cichej Nocy w różnych językach zamierzam zaprezentować na jutrzejszej mapce językowej z serii Czekając na Boże Narodzenie! na Jesiennych Czereśniach. Już dzisiaj zapraszam, a za zapoznanie się z dzisiejszym dziękuję!

Czekając na Boże Narodzenie 11: Świerk

W polskich domach na Boże Narodzenie można spotkać świerk, sosnę czy jodłę. Dzisiaj zająłem się pierwszym z tych wymienionych drzewek i przygotowałem mapkę ilustrującą jego nazewnictwo w Europie.

Dzisiaj niestety nie miałem za wiele czasu, stąd komentarz dosyć krótki. Na szczęście mapa jest, bo chwilowo rozważałem opcję niepublikacji dzisiaj.

Na Danii powinno być oczywiście gran, przez pośpiech chyba ją przeoczyłem. Ta występująca w krajach skandynawskich nazwa wywodzi się ze staronordyjskiego grǫn, co do dalszej etymologii nie znalazłem informacji. 

Zaskoczyć Was może pochodzenie nazwy łacińskiej, z której pochodzą nazwa hiszpańska czy portugalska. Picea ma pochodzenie w praindoeuropejskim *peyH, które znaczy tłusty. 

W praindoeuropejskim pochodzenie ma również nazwa niemiecka. Choć może to się wydać nieprawdopodobne, może być wyrazem pokrewnym dla nazwy łacińskiej.

Z kolei czeska nazwa smrk pochodzi z protosłowiańskiego *smerka. Podejrzewam, że w nim też źródła mają inne słowiańskojęzyczne podobnie brzmiące nazwy.

Dziękuję za zapoznanie się z postem i już zapraszam na kolejny z serii Czekając na Boże Narodzenie!

Oczekując na Boże Narodzenie 10: Choinka

Od dzisiejszego poniedziałku do najbliższej soboty w ramach serii Oczekując na Boże Narodzenie „przyjrzę się” bożonarodzeniowemu drzewku, czyli choince. Dzisiaj mapa językowa o niej samej. Ze względu na długie nazwy na nią w wielu językach musiałem zredukować liczbę języków lokalnych (brak np. bretońskiego czy bawarskiego mimo posiadania danych), część nazw jest obrócona, a mimo to 8 kolejnych jest oznaczonych cyframi i rozpisana po lewej stronie mapki, pod Islandią.

Oprócz Europy umieściłem języki hebrajski i arabski.

Polska ponownie wyróżnia się na tle pozostałych państw słowiańskich, podzielonych na 3 „podgrupki”: czesko-słowacką, słoweńsko-chorwacką i utworzoną z pozostałych o podobnym brzmieniu. Widać także podobieństwo w językach skandynawskich (duński, szwedzki, norweski). 

Choinka pochodzi od połączenia słów choina [drzewo iglaste] z przyrostkiem -ka. Nazwy angielska, portugalska, hiszpańska czy niemiecka to nic innego jak „Bożonarodzeniowe drzewo”. Słowacka czy czeska znaczą świąteczny atrybut. 

Nie wykluczam możliwości błędu w przypadku Armenii, za co przepraszam, jednak uświadomiłem jego ewentualność sobie dopiero po zakończeniu prac nad mapą. W przypadku Bułgarii za to trafiłem też na opcję, gdzie opuszcza się słowo koledna w określeniu choinki. 

Dziękuję za zapoznanie się z dzisiejszą mapą z cyklu Czekając na Boże Narodzenie i zapraszam serdecznie na kolejną!

Czekając na Boże Narodzenie 9: Wigilia (3)

Dzisiaj, w II Niedzielę Adwentu kończę tydzień „z Wigilią” na Jesiennych Czereśniach. A jak kończę? Otóż dzisiaj przedstawię Wam tradycje wigilijne i przedwigilijne dla wybranych państw europejskich, tak jak to zrobiłem w piątek (tu) dla ośmiu miejsc na świecie.

W przypadku Europy wybrałem 5 państw, których zwyczaje przedstawię Wam bliżej.

1. Rosja (Соче́льник [soczelnik])

• W Wigilię Bożego Narodzenia (Рождественский сочельник, mniej formalnie Соче́льник) prawosławnych obowiązuje najostrzejszy post w ciągu tych 6 tygodni. Powstrzymują się od jedzenia cały dzień, dopiero wieczorem spożywa się kutię postną.
• Kutia postna była przygotowywana z gotowanych ziaren pszenicy, ale w niektórych regionach bywają różne jej odmiany.
• Do kutii podawano wzwar, czyli kompot z suszonych owoców i rozgotowanych jagód z cukrem lub miodem.
• Sama Wigilia wypada tam 24 grudnia, ale wg kalendarza juliańskiego, a więc wg gregoriańskiego jest to 6 stycznia.
• Od rana w Wigilię gospodynie smażyły bliny (takie naleśniki). 
• Innymi potrawami wigilijnymi były mąka owsiana i kisiel. 
• Ubieranie choinki było w Rosji znanym zwyczajem do czasów Piotra I, a następnie od 2 poł. XIX wieku. 
• Choinki przystrajano tradycyjnie dopiero po nocnej liturgii bożonarodzeniowej lub wg mniej surowych kanonów także tuż przed nią.

2. Litwa (Kūčios)

• Litwini podobnie jak Polacy spędzają Wigilię w rodzinnym gronie. 
• Zachował się u nich, a także u mieszkających na Litwie Ukraińców wyznania katolickiego zwyczaj łamania się opłatkiem.
• Jedną z innych tradycji litewskich podobnych do polskich jest jedno wolne nakrycie przy wigilijnym stole.
• Wigilia na Litwie rozpoczyna się tradycyjnie z dostrzeżeniem pierwszej gwiazdki na niebie.
• Kolacja składa się z potraw postnych. Przykładowymi są (gęsty) kisiel żurawinowy, a także grzybówki czy makówki z ciasta drożdżowego z nadzieniem, smażone w oleju. 
• Litewską Wigilię wyróżniają jednak śliżyki (lit.  kucziukai), bardzo drobne ciasteczka drożdżowe z makiem. Są one podawane jako deser z zupą tzw. podsytą.
• Po kolacji wigilijnej następuje śpiewanie kolęd, obdarowywanie się prezentami, a później pójście na Pasterkę.

3. Czechy (Štědrý den)

• 4 grudnia w Czechach ma miejsce barborka, która jednak nie przypomina wcale polskiej Barbórki. Tego dnia urywa się gałązkę czereśni i wstawia do naczynia z wodą. W Wigilię powinna zakwitnąć.
• W Czechach dzień Świętego Mikołaja obchodzony jest nie 6, a 5 grudnia. Do małych dzieci przychodzi wtedy Mikołaj. Żeby dostać prezent dzieci muszą powiedzieć czy były grzeczne, a czasem też wyrecytować wierszyk lub powiedzieć piosenkę. W prezencie obok słodyczy czy pomarańczy znajduje się też ziemniak lub węgielek przypominający, że jednak zdarzało im się coś przeskrobać.
• W niektórych zakładach w Wigilię organizowano dawniej konkursy na najlepszą sałatkę ziemniaczaną. Aktualnie jest to u naszego południowego sąsiada dzień wolny od pracy.
• Po zapadnięciu zmroku nastaje wieczerza wigilijna, podczas której nie może zabraknąć karpia. Nie ma zwyczaju przestrzegania liczby 12 potraw.
• Po kolacji wigilijnej ojciec rodziny zapala świeczki i zimne ognie na choince i rozlega się dźwięk dzwoneczka — to niewidzialny Jezusek przyniósł dzieciom prezenty.

4. Chorwacja (Badnjak)

• Badnjak jest obchodzony w Chorwacji bardzo uroczyście. Na pozór niewiele różni się od polskiej Wigilii, ale na stołach znajdują się inne potrawy, a wino zastępuje kompot z suszu.
• Główne miejsce na stole zajmuje talerz z posianą wcześniej (4 lub 13 grudnia) pszenicą. Niekiedy obwiązuje się nią wstążką z chorwackimi barwami narodowymi, czasem wstawia się w środek świecę bądź jabłko.
• Nie ma ustalonej konkretnej pory siadania do stołu: często robi się to wieczorem, niektórzy w porze obiadowej.
• W Chorwacji odradza się zwyczaj ozdabiania domu słomą symbolizującą narodziny Jezusa w betlejemskiej stajence.
• Choinka pojawiła się tu później niż w Polsce. Ważne miejsce pod nią zajmuje szopka —  jaslice. 

5. Hiszpania (Nochebuena)

• Hiszpańskie obchody Bożego Narodzenia zaczynają się 22 grudnia, kiedy to ma miejsce loteria ze sporą kwotą pieniężną do wygrania. 
• W Hiszpanii kolację wigilijną spędza się w rodzinnym gronie, a następnie udaje się na Pasterkę (Misa de Gallo). 
• Jednym ze zwyczajów pielęgnowanych przez Hiszpanów jest przygotowywanie na początku grudnia Belén — szopki bożonarodzeniowej. 
• Ważne miejsce w hiszpańskiej tradycji bożonarodzeniowej ma także choinka ozdabiana bombkami, lampkami czy Gwiazdą Betlejemską.
• Prezenty z reguły daje się 6 stycznia.

Dziękuję za zapoznanie się z dzisiejszym postem z serii Czekając na Boże Narodzenie i już zapraszam na kolejny! To koniec wigilijnej tematyki na razie na Jesiennych Czereśniach. W najbliższych dniach  przejdę do tematu choinki i tego, co na niej. 

Czekając na Boże Narodzenie 8: Wigilia (2)

Wczoraj pisałem o tradycjach bożonarodzeniowych w różnych miejscach na świecie poza Europą (i Grenlandią). O tradycjach na Starym Kontynencie jutro, ponieważ dziś zdecydowałem się na mapę językową Wigilii Bożego Narodzenia. Oprócz Europy nazwa hebrajska, jednak tym razem nie znalazłem jej transkrypcji.

Stosowałem nazwy oficjalne, nie potoczne, nieformalne czy skrócone (stąd np. w Polsce Wigilia Bożego Narodzenia zamiast Wigilia czy w Rosji Рождественский сочельник, a nie Соче́льник) ponieważ nie dla wszystkich krajów miałem dostępne obydwie nazwy. Ciekawą sytuację miałem z Węgrami, gdzie jedno z dostępnych dla mnie tłumaczeń było nie do końca pewnym tłumaczeniem z angielskiego Christmas Eve, więc zdecydowałem się nie umieszczać go na mapie. Drugie z kolei wyglądało kompletnie inaczej. Nie znam węgierskiego, a więc nie mogłem tego zweryfikować.

Tworząc tą mapę zaciekawiło mnie to, że niemal każdy prezentowany język ma swoją własną, niepodobną do żadnej innej nazwę na ten dzień (wyjątkiem jedynie Dania z Norwegią i Szwecją). Różnią się nazwy nie tylko z grupy romańskiej (francuskie Réveillon de Noël nie przypomina nie tylko rumuńskiego Ajnul Crăciunului, ale też hiszpańskiego czy włoskiego tłumaczenia), ale także ze słowiańskiej, co dotąd nie zdarzało się aż tak często.

Szczególną niespodzianką mogą być 3 kompletnie niepodobne zwroty w białoruskim, rosyjskim i ukraińskim. 

Trudno mi było znaleźć etymologię zwrotów oznaczających Wigilię. Prawdopodobnie musiałbym rozdzielać nazwy dwuczłonowe, na co niestety nie miałem dzisiaj czasu. 

Dziękuję Wam za zapoznanie się z dzisiejszą mapą i krótszym komentarzem, a już jutro zapraszam na przegląd tradycji wigilijnych w wybranych krajach europejskich w ramach cyklu Czekając na Boże Narodzenie!

Czekając na Boże Narodzenie 7: Wigilia

W pierwszych siedmiu dniach grudnia na Jesiennych Czereśniach pojawiały się mapy językowe różnych słów dla Europy. Od 4 grudnia rozpocząłem tematykę związaną z Wigilią i uznałem że świetnym jej zwieńczeniem będzie odejście od standardowej mapy językowej dla Europy i przedstawienie, oprócz nazw w innych językach, zwyczajów z różnych stron świata.

Wybrałem 8 miejsc, których zwyczaje wigilijne, a także czasem przedwigilijne dzisiaj Wam przedstawię. Prezentuje je poniższa mapa. 4 z nich leżą w Amerykach, 2 w Azji, a po 1 w Afryce i na Antarktydzie.

1. Meksyk (Nochebuena)

• W Meksyku obchody Bożego Narodzenia zaczynają się wcześniej niż w Polsce. 12 grudnia świętują święto Matki Boskiej z Guadelupe, a od 16 do 24 wspominają wędrówkę Świętej Rodziny do Betlejem (są to tzw. dni posadas). 
• Istotnym elementem posadas jest piñata. Zawiesza się ją na sznurku, a następnie dzieci z zasłoniętymi oczami uderzają w nią kijem. W środku piñaty znajdują się bowiem słodycze.
• W samą Wigilię Meksykanie, podobnie jak w Polsce, zasiadają do wigilijnej kolacji. Dzieje się to wtedy, kiedy w domowej szopce (nacimento) znajdzie się figurka Dzieciątka Jezus. Umieszcza ją tam jeden z członków rodziny.
• Zależnie od regionu dzieci dostają prezenty od Dzieciątka lub od Trzech Króli (6 stycznia).
• Najważniejsze dania meksykańskiej Wigilii to indyk (np. nadziewany lub w czekoladzie) i poncz z owoców (gujawa, jabłko, suszona śliwka), orzechów, cynamonu i soku z trzciny cukrowej.
• Spotkanie rodzinne zwykle trwa do północy, kiedy to rodzina udaje się na Pasterkę*.

* — wg innych źródeł w kraju tym nie ma zwyczaju chodzenia na Pasterkę;

2. Panama (Nochebuena)

• Święta zaczynają się dla mieszkańców Panamy już 8 grudnia w ramach obchodów Niepokalanego Poczęcia NMP. To także Dzień Matki w tym kraju. Niektóre z małych dziewczynek są ubrane jak anioły ze skrzydłami przymocowanymi do sukienek. Odbywa się pochód z pomnikiem Najświętszej Marii Panny. 
• Nie wszystkie rodziny ubierają przed Bożym Narodzeniem choinki.
• W Panamie nie istnieje wieczerza wigilijna, a w wielu domach jest to normalny dzień jak każdy inny. Dzień 24 grudnia jest poświęcony na przygotowanie posiłków i sprzątanie domu.
• Panamczycy słuchają muzyki, gdy oczekują północy, aby ucztować i odwiedzać rodzinę i przyjaciół.
• Dużą uwagę przywiązuje się do świecidełek za oknem. 

Jeżeli interesują Was tradycje wigilijne i bożonarodzeniowe w krajach środkowoamerykańskich serdecznie polecam też ten oto wpis na blogu B*Anita Travel Anity Demianowicz o Świętach Bożego Narodzenia w Gwatemali: 

http://www.banita.travel.pl/gwatemala-boze-narodzenie/

3. Kolumbia (Nochebuena)

• W Kolumbii świętowanie i przygotowania rozpoczynają się już 7 grudnia wieczorem (Día de las Velitas). Ulice i domy są dekorowane świeczkami, lampionami i światełkami. Święto Niepokalanego Poczęcia jest szczególnie popularne w Kolumbii.
• Od 16 grudnia wielu Kolumbijczyków bierze udział w nowennach przed Bożym Narodzeniem.
• Na początku grudnia dzieci piszą list do Dzieciątka Jezus (Carta al Niño Dios) z nadzieją, że otrzymają prezenty od Jezusa w Wigilię.
• Główny bożonarodzeniowy posiłek jest spożywany w wigilijną noc. Nazywa się on Cena de Navidad. Danie, które często zawiera to lechona — wieprzowina nadziewana ryżem i groszkiem.
• Po wyżej wymienionym posiłku wiele ludzi udaje się na Mszę Świętą o północy.

4. Boliwia (Nochabuena)

• Przed Bożym Narodzeniem dzieci wykonują żłóbki i dekoracje świąteczne do swoich domów i uczą się kolęd.
• W tym kraju również istnieje tradycja uczestniczenia w 9-dniowej nowennie przed Bożeym Narodzeniem od 16 grudnia.
• Istnieje ok. 20-zwrotkowa celebracja adwentowa (Posada) do śpiewania. Opowiada ona historię zbawienia od Adama do narodzenia Jezusa.
• Świętowanie w Boliwii 24 grudnia rozpoczyna się około 21:00. W kościołach celebruje się Misa de Gallo, co znaczy Msza o pianiu koguta. Podczas tej mszy dzieci przygotowują krótką inscenizację bożonarodzeniową. 
• O północy wystrzeliwane są petardy i fajerwerki na cześć narodzenia Jezusa.
• Rodziny często spożywają główny bożonarodzeniowy posiłek po Misa de Gallo.

5. Kamerun (Réveillon de Noël / Christmas Eve)

• W Wigilię dekoruje się dom, choinkę (lub palmę), przyrządza potrawy i wieczorem zasiada do kolacji. 
• Na wigilijnym stole we wschodnim Kamerunie obok ryb, kurczaka czy dzika można znaleźć potrawy z węża boa.
• Kameruńczycy kolację świąteczną rozpoczynają od śpiewania kolęd (francuskich, angielskich). 
• Na niektórych misjach wprowadzany jest zwyczaj łamania opłatkiem, który się bardzo podoba Kameruńczykom. Tam, gdzie go brakuje, do dzielenia używa się francuskiego pieczywa.
• Boże Narodzenie w Kamerunie to święto dzieci. Przygotowują one jasełka i czekają na prezenty. Rodzice zazwyczaj otwarcie przyznają, że to dar członków rodziny.

6. Filipiny (Christmas Eve / brak danych dla nazwy w j. filipińskim)

• Filipińczycy lubią świętować Boże Narodzenie tak długo jak to możliwe. Kolędy w sklepach potrafią pojawić się już we wrześniu!
• Przez 9 dni przed Bożym Narodzeniem sprawowana jest nowenna. Do kościołów przychodzą tłumy wiernych, mimo że Msze Święte są sprawowane o 4 rano.
• Uroczyste wieczerze, wyszukane prezenty czy choinka to rzadkość na Filipinach. Za choinkę służy gałązka bambusa lub innego drzewa, a śnieg jest imitowany przez watę. W sklepach można jednak kupić plastikowe choinki.
• W Wigilię odprawiana jest Msza Święta o 22. 
• O północy w nocy z 24 na 25 grudnia rozlega się huk petard i fajerwerków.

7. Betlejem 

• W Betlejem Wigilię obchodzi się w szczególny sposób. Na obchody Bożego Narodzenia do miejsca, gdzie przed ponad 2000 laty narodził się Jezus Chrystus przybywa tysiące pielgrzymów. 
• Znajduje się tu przy Placu Żłóbka Bazylika Narodzenia Pańskiego, nad grotą w której wg tradycji chrześcijańskiej narodził się Chrystus. Od 1852 r. nadzór nad nią pełnią Kościoły: prawosławny, ormiański i rzymskokatolicki.
• Najbardziej czczone miejsce bazyliki znajduje się pod prezbiterium, jest to Grota Narodzenia (na zdjęciu).

Autor: Darko Tepert Donatus (Praca własna) [CC BY-SA 2.5 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.5)], Wikimedia Commons

8. Antarktyda

• Oczywiście Antarktyda nie ma rdzennych mieszkańców, którzy kultywują swoje tradycje wigilijne czy bożonarodzeniowe mniej lub bardziej przypominające te europejskie. Znajduje się tam jednak polska stacja badawcza im. Arctowskiego, gdzie badacze kultywują polskie tradycje.
• Na polskim stole wigilijnym w Antarktydzie w poprzednich latach nie brakowało charakterystycznych dla Ojczyzny badaczy potraw, jak karp, śledzie, barszcz z uszkami czy kutia, ale pojawiały się też wpływy lokalne (antarktyczne? antarktydzkie?) w postaci szczękaczy i nototeni. 
• Czasem na stacji w tym czasie gościli przedstawiciele innych nacji, np. Finowie, Amerykanie, Brazylijczycy.

Dziękuję za przeczytanie! Już jutro kolejna mapa językowa z cyklu Czekając na Boże Narodzenie na Jesiennych Czereśniach! 

Źródła:
1. https://www.whychristmas.com/
2. http://www.niedziela.pl/artykul/36374/nd/Boze-Narodzenie-na-Filipinach
3. http://gosc.pl/doc/1404740.Wigilia-w-Kamerunie-z-wezem-boa
4. http://wiadomosci.onet.pl/swiat/wigilia-w-meksyku-bez-prezentow/cj2n8
5. http://www.selzbietanki.com/index.php/component/k2/item/176-boze-narodzenie-w-boliwii/176-boze-narodzenie-w-boliwii
6. Różne strony polsko- i hiszpańsko- języcznej Wikipedii.

I inne, w razie ciekawości proszę pytać, jestem w stanie podać.

Czekając na Boże Narodzenie 6: Prezent

Wprawdzie u mnie w domu prezenty daje się głównie na Mikołajki, ale w wielu polskich rodzinach to pod choinką znajduje się upominki. Dzisiejsza mapa językowa będzie dotyczyć właśnie prezentu.

Nie dodaję imgura, mapę możecie zobaczyć klikając na nią prawym myszki > Otwórz grafikę w nowej karcie, ale gdyby ktoś go chciał, to może napisać, a postaram się udostępnić wtedy.

Co do samej mapy zaskoczyć może fakt, że najpodobniejszą do polskiej nazwy nazwę nie znajdziemy w Czechach, na Słowacji czy Białorusi, ale w Portugalii (prezent - presente). Wyraz ten w portugalskim ma więcej niż jedno znaczenie. 

Formy wschodnio- i południowo- słowiańskie są bliższe polskiemu podarek/dar niżli prezent, chociaż w niektórych przypadkach w j. polskim tych trzech słów można użyć jako synonimów (prezent, podarek, dar).

Na dzisiaj już kończę, mam nadzieję, że mapa Wam się podobała i z góry dziękuję za wszelkie uwagi. Krytyczne słowo motywuje mnie tak samo do pracy jak pochwała. A propos tego, zakończyła się ankieta Jak oceniasz poziom tego bloga?. Nie miała ona wprawdzie dużego odzewu, ale podam wyniki. 28 % uczestniczących uważa poziom tego bloga za wysoki, 42 % za raczej wysoki, 14 % za umiarkowany/średni, a 14 % za niski.

Dziękuję za przeczytanie! 

Czekając na Boże Narodzenie 5: Siano

Na wigilijnym stole, na obrusie lub pod obrusem znajduje się sianko. Przypomina nam ono o ubóstwie betlejemskiej stajenki, w której przyszedł na świat Jezus. Kontynuując tworzenie map językowych o tematyce związanej właśnie z Wigilią, dzisiaj prezentuję Wam mapę o sianie.

Kwestia transkrypcji wyjaśniona raz a dobrze. A wczorajsze słowa muszę wycofać, jednak to nie ISO 9, a transkrypcja będzie odtąd na moich mapach, bo odkryłem dzięki komentującym na Facebooku, że są strony, które zrobią to za mnie.

Oto mapa:

Brak danych dla Białorusi, części państw bałkańskich i Grenlandii (a także Armenii i Azerbejdżanu, które w takim razie „wyciąłem” z mapy). Ponieważ jednak przypomniało mi się, że zapowiadałem pewnej osobie  już więcej nie zostawiać na szaro Serbii, to wyszukałem już po złożeniu mapy, że forma serbska (zarówno pisana cyrylicą jak i w transkrypcji) jest identyczna formom bułgarskiej i macedońskiej (сено — seno). 

Etymologii nazwy polskiej, słoweńskiej czy rosyjskiej należy upatrywać w  prasłowiańskim *sěno. 

Przygotowałem też na koniec 3 ciekawostki do tej mapy. Oto one:

1. Farerskie hoyggj pochodzi ze staronordyjskiego słowa hey, które pochodzi z proto-niemieckiego *hawją. Słowo to znaczy ciąć/wyciąć.

2. Nazwa grecka pochodzi ze słowiańskiego seno.

3. Łotewskie gulta ma dwa znaczenia. Drugim znaczeniem tego słowa jest łóżko. Ponadto, rzeczownik ten w tym języku występuje w rodzaju żeńskim.

Dziękuję za przeczytanie! Już jutro kolejna mapa językowa z cyklu Czekając na Boże Narodzenie na Jesiennych Czereśniach!

Czekając na Boże Narodzenie 4: Stół

W tym tygodniu do piątku moje mapy językowe prezentować będą słowa w różnych językach dotyczące Wigilii. Przy wigilijnym stole zasiądziemy dopiero za 20 dni (post pisany 4.12 — przyp. red.), jednak później będą się pojawiać mapki z innymi słowami.

Kwestia transliteracji/transkrypcji na moim blogu budzi chyba najwięcej kontrowersji, bo wszystkim jak wiadomo nie da się dogodzić, a ja nie znam gramatyk i zasad pisowni wszystkich języków, z których transliteruję. Dlatego też, ostatecznie podjąłem decyzję o stosowaniu wobec cyrylicy ISO 9:2000, z przynajmniej kilku względów. Oto te najważniejsze:

• Przede wszystkim, nie znam międzynarodowego alfabetu fonetycznego (IPA), dlatego podejrzewam, że gdybym chciał w niej zapisywać, to nie dość, że zajmowałoby mi to dużo czasu, to prawdopodobnie miałoby dużo błędów. 
• Inny sposób, jakiego próbowałem przy mapie z Adwentem, czyli zapisywanie transkrypcji jako wymowy — tego, co słyszałem — również się nie sprawdził. 
• ISO 9 został przyjęty jako standard narodowy w Polsce (w 2000 r.). 

Nie przedłużając już dłużej, oto dzisiejsza mapa. Stół to chyba element wyposażenia każdego domu czy mieszkania, choćby był małą ławą, czy okrągłym stolikiem w rogu studenckiej kuchni. To na niego kładziemy obrus i sianko i przy nim spotykamy się przy wigilijnej wieczerzy. 

Jak zauważyliście, oprócz danych dla języków urzędowych dzisiaj są one i dla niektórych języków regionalnych, np. kaszubskiego czy prowansalskiego. W przeciwieństwie do wczorajszej mapy, gdzie etymologia większości nazw wywodziła się z Łaciny, na stół wiele krajów ma niepowtarzalne gdzie indziej nazwy, np. bośniacki hastal. 

Polski stół (a więc i kaszubski, czy chorwacki stol) pochodzą z prasłowiańskiego *stolъ znaczącego właśnie stół lub też stołek (urządzenie do siedzenia). Forma niemiecka ma korzenie w staro-wysoko-niemieckim – najstarszej formie języka niemieckiego, wyodrębnionej ok. 500 r. n.e., aktualnie wymarłej. 

Angielski table czy francuski table pochodzą z kolei z łacińskiego tabula oznaczającego m.in. tablicę czy blat. Waszą uwagę mogła zwrócić forma walijska funkcjonująca bez samogłoski: bwrdd. Ona pochodzi z staro-angielskiego bord oznaczającego deskę lub stół.

Transliteracja wybranych języków: 

Transliteracja nieuwzględnionych w tabelce: serbskiego to sto, bułgarskiego to masa, greckiego – trapézi, arabskiego to ṭāwila, hebrajskiego to shulkhán, perskiego — miz, a jakuckiego — ostuol . Dla gruzińskiego tym razem brak danych.

Imgur: https://imgur.com/a/yNF1c

Dziękuję za przeczytanie! Już jutro kolejna mapa językowa z cyklu Czekając na Boże Narodzenie na Jesiennych Czereśniach!

Czekając na Boże Narodzenie 3: Adwent

Dzisiaj wypada I Niedziela Adwentu, więc postanowiłem zrobić mapę przedstawiającą ten oto wyraz w różnych językach europejskich. Ze względu na małą ilość czasu jaką dziś dysponuję spowodowaną innymi czynnościami i obowiązkami, dzisiaj mapa jest okrojona o kraje kaukaskie, arabskie, Izrael, Iran czy Turkmenistan.

Oto ona, w kolorystyce —  a jakże innej — adwentowej.

Edycja 4.12: Prawdopodobnie jest błąd na Rumunii.

Legenda:

różowy — Advent (najczęstsza forma)

szary — brak danych

Wczoraj ponownie uzyskałem wiele opinii na temat transliteracji/transkrypcji z cyrylicy. Wzbogacony o nie postanowiłem dokonać czegoś eksperymentalnego, a mianowicie sporządzić poniższą tabelkę. Niestety, nie znam białoruskiego ani bułgarskiego na tyle, by samodzielnie wypełnić dwie ostatnie rubryki, ani nie mam też innych źródeł, które mogłyby mi w tym pomóc. Wahałem się w przypadku ukraińskiego, czy tam wpisać ł, czy też u, a może w? Wybrałem tą pierwszą opcję.  

Etymologia większości nazw na powyższej mapie ma swoje źródła w łacińskim adventus (przyjście). Sam Adwent rozpoczyna się między 27 listopada a 3 grudnia i jest dla katolików czasem nie tylko przygotowania się do Świąt Bożego Narodzenia, ale także na powtórne przyjście Pana Jezusa na końcu czasów. Niektórzy podejmują na ten czas postanowienia. Jego symbolami są kalendarz adwentowy, wieniec z czterema świeczkami symbolizującymi cztery niedziele i lampion. 

Czekając na Boże Narodzenie 2: Śnieg

W ubiegłym roku (2016), gdzieś późnym wieczorem w Wigilię zaczął padać u mnie śnieg. Tej pięknej atmosfery towarzyszącej mi wówczas w krótkiej drodze z samochodu do kościoła na Pasterkę nie zapomnę długo. Jak będzie w tym roku — nie wiem. Wprawdzie są już długoterminowe prognozy, ale one nie zawsze się sprawdzają.

Pewnie już się domyśliliście, że dzisiejsza mapa będzie dotyczyć śniegu. Jako, że jest sobota, to mam nieco więcej czasu i postarałem się o transliterację jak największej liczby możliwych języków. Umieściłem je bezpośrednio na mapie, pod oryginalnymi nazwami. Pamiętajmy, że transliteracja to nie to samo co wymowa danego słowa. Dziś niestety bez transliteracji arabskiego i ormiańskiego, ale za to z transliteracją języków zapisywanych w cyrylicy.

Brak danych tym razem dla hebrajskiego, perskiego, irlandzkiego i bośniackiego, ale za to, co nie zdarza się regularnie, uzyskałem dane dla turkmeńskiego i grenlandzkiego.

Pozwolę sobie jak zwykle zresztą krótko przedstawić przemyślenia do tej mapy. Już na pierwszy rzut oka widać podobne nazwy w językach romańskich (z wyjątkiem rumuńskiego), słowiańskich, bałtyckich czy germańskich. Co ciekawe, etymologia rumuńskiego słowa zăpadă wywodzi się z słowiańskiego zapadati (upaść).

Jeszcze ciekawsza może być etymologia słowa znaczącego śnieg w sąsiednich dla Rumunii Węgrzech, czyli hó. Prowadzi ona do proto-uralskiego *kume, znaczącego mniej więcej tyle co cienki śnieg (ang. thin snow). 

Pochodzenia polskiej nazwy śnieg należy z kolei upatrywać w praindoeuropejskim odpowiedniku dzisiejszego słowa śnieżyć. 

Imgur: https://imgur.com/a/lEjKB

Dziękuję za przeczytanie! Już jutro kolejna mapa językowa z cyklu Czekając na Boże Narodzenie na Jesiennych Czereśniach!

Czekając na Boże Narodzenie 1: Grudzień

Pierwsza mapa z mojego nowego cyklu Czekając na Boże Narodzenie (po kliknięciu TU szczegóły cyklu), jako że mamy pierwszy dzień grudnia, dotyczyć będzie właśnie nazwy ostatniego miesiąca roku (wg kalendarza gregoriańskiego) w językach Europy i okolicy (m.in. Azerbejdżan, Kazachstan).

Nie przedłużając zbytnio wstępu, oto ona:

A teraz czas na krótki komentarz. Już na pierwszy rzut oka widać że większość języków europejskich zapożyczyło łacińską nazwę December, która znaczy dziesiąty miesiąc. Dziesiąty, a nie dwunasty — może się zastanawiacie. Otóż tak. Był to bowiem dziesiąty miesiąc kalendarza rzymskiego, który składał się z 10 miesięcy (od równonocy wiosennej do Decembera właśnie) i 61-dniowego nienumerowanego okresu zimowego. 

Polska nazwa miesiąca wg Brücknera pochodzi od słowa gruda, podobnie litewska i ukraińska (hrudeń). 

Wybrane transliteracje (tym razem z arabskiego, gruzińskiego i hebrajskiego) zamieściłem po lewej stronie mapy. Ze względów praktycznych umieściłem też tam nazwę grudnia w języku bośniackim. Umieszczenie jej między nazwą serbską a chorwacką mogłoby sprawić, że któreś z nich bądź wszystkie byłyby nieczytelne. 

Jako ostatnią kwestię, pragnę poruszyć brak nazwy greckiej na mapie. Oto ona: Δεκέμβριος (Dekémvrios). Brak spowodowany jest moim niedopatrzeniem, za co przepraszam.

Imgur: https://imgur.com/a/rNiYP

Dziękuję za przeczytanie! Już jutro kolejna mapa językowa z cyklu Czekając na Boże Narodzenie na Jesiennych Czereśniach!